ابن‌جزی ابوالقاسم محمد بن احمد کلبیابو القاسم محمد بن احمد بن جزی کلبی متولد ۶۹۳ ق ۱۲۹۴ م و متوفای ۷۴۱ ق- ۱۳۴۰ م، فقیه مالکی، مفسر و شاعر غرناطی. ۱ - خاندان جزریابن جزی، نام چند تن از علمای خاندان بنی جزی که در سده‌های ۷- ۹ ق- ۱۳- ۱۵ م در مغرب و اندلس می‌زیسته‌اند و به «کلبی» معروفند. این خاندان در اصل اهل ولبه از دژهای براجله (واقع در جنوب غرناطه) بوده‌اند، نخستین فرد از این خاندان، همراه حاکم اندلس ابو الخطار حسام بن ضرار کلبی به هنگام فتح اندلس بر این سرزمین آمد. از مشاهیر این خاندان، محمد بن احمد می‌باشد. وی در غرناطه زاده شد استادان فقه، حدیث، قرآن و ادب عرب را نزد ابو جعفر ابن زبیر و قرائات را نزد ابو عبدالله ابن کماد قاری آموخت و از عبدالله بن احمد بن مؤذن و ابو ولید حضرمی حدیث شنید، سپس در سلک ملازمان ابو عبدالله ابن رشید خطیب در آمد. وی از گروهی نیز روایت کرد که ابن خطیب همه آنان را نام برده است. ابن جزی در علوم مختلف چیره دست بود، چنانکه در عین جوانی به عنوان امام و خطیب مسجد اعظم برگزیده شد و آنچنان شهرت یافت که به گفته ابن احمر از اندلس تا طرابلس به فتوای او عمل می‌کردند. ۲ - شاگرداناگر چه اشتغال دائمی وی تدریس و تعلیم بوده است، اما از میان همه شاگردان او بیشتر به فرزندانش اشاره شده است. با اینهمه تردید نیست که ابن خطیب مشهورترین شاگرد او بوده است، علاوه بر او شخصی دیگر به نام حضرمی نیز از او به عنوان استاد خود یاد کرده است. ابراهیم خزرجی را نیز از جمله شاگردان او شمرده‌اند. ۳ - شعروی اشعاری نیز به پیروی از شاعرانی چون ابو العلای معری، ابو طاهر سلفی و دیگران سروده است. محتوای آنها ستایش زهد و پرهیزکاری و نیز مدح پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. وی در آخرین شعر خود که در میدان جنگ سروده، آرزوی شهادت در راه خدا کرده است. ابن جزی در جنگ طریف که ابن خطیب از آن به عنوان «الوقیعه الکبری» و یا «یوم الکائنة بطریف» یاد کرده است و نزد اروپائیان به جنگ ریوسالادو مشهور است، کشته شد. ۴ - آثار ابن جزیایشان دارای تالیفات و آثار بسیاری در علوم و فنون مختلف است و ابن خطیب ۱۱ اثر برای وی بر شمرده است، اما اکنون تنها ۵ کتاب از وی به صورت چاپی و خطی موجود است. آثار چاپی عبارتند از: ۱- الانوار السنیة فی الکلمات السنیة یا الانوار السنیة فی الالفاظ السنیة من الاحادیث النبویة. ۲- التسهیل لعلوم التنزیل (تفسیر مورد بحث) ۳- القوانین الفقهیة فی تلخیص مذهب المالکیة یا قوانین الاحکام اشرعیة و مسائل الفروع الفقهیة. آثار خطی نیز عبارتند از: ۱- کتاب فی عقائد الدین یا النور المبین فی قواعد عقائد الدین. ۲- المختصر البارع فی قراءة نافع. آثار دیگری نیز به وی نسبت داده‌اند از قبیل: ۱- اصول القراء الستة غیر نافع ۲- تقریب الوصول الی علم الاصول ۳- الفوائد العامة فی لحن العامة ۴- الدعوات و الاذکار المخرجة من صحیح الاخبار ۵- التنبیه علی مذهب الشافعیة و الحنفیة و الحنابله. ۵ - عناوین مرتبطالتسهیل لعلوم التنزیل ۶ - پانویس۷ - منبعنرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |